Seveso Felaketi ve BEKRA
Seveso felaketi, 10 Temmuz 1976’da İtalya’nın Lombardiya bölgesinde yer alan küçük bir kimyasal üretim fabrikasında meydana gelen bir endüstriyel kazadır.
Triklorofenol (TCP) üretmek için diğer rakip şirketlere göre daha tehlikeli bir reaksiyon kullanımı ve reaktörün yeterince soğutmadan bırakılmasına olanak sağlayan tehlikeli işletim uygulamaları kazanın nedenleri arasındadır. Ekzotermik bir kimyasal reaksiyonun kontrolünün kaybedilmesi, patlama diskinde ve basınç tahliye sisteminde reaktörün içeriğinin salımına yol açmıştır. Toksik ve korozif kimyasallardan oluşan, fenol, sodyum hidroksit ve 2,3,7,8tetrachlorodibenzopdioksin (TCDD “Seveso Dioksin”) içeren bir bulut yayılmıştır.
Bu kaza, yerleşik hayatın bulunduğu bölgede 2,3,7,8 tetraklorodibenzo p dioksin (TCDD) için bilinen en yüksek maruziyet değeri ile sonuçlanarak çok sayıda bilimsel çalışmayı ve standart endüstriyel güvenlik düzenlemelerini beraberinde getirmiştir. AB sanayi güvenlik düzenlemeleri, Seveso II Direktifi olarak bilinir. Bu tür endüstriyel kazaların risk azaltımı konusuna ilişkin düzenlemeler Türkiye’de Büyük Endüstriyel Kazaların Önlenmesi Etkilerinin Azaltılması (BEKRA) olarak hazırlanmıştır.
Büyük Endüstriyel Kaza, herhangi bir kuruluşun işletilmesi esnasında, kontrolsüz gelişmelerden kaynaklanan ve kuruluş içinde veya dışında çevre ve insan sağlığı için anında veya daha sonra ciddi tehlikeye yol açabilen bir veya birden fazla tehlikeli maddenin sebep olduğu büyük bir emisyon, yangın veya patlama olayını ifade etmektedir.
SEVESO Direktifi
İtalya’nın Seveso kentinde 1976’da gerçekleşen ciddi endüstriyel kazayı takiben, endüstriyel donanımlarda kaza önleme üzerine Avrupa Birliği, Seveso Direktifi’ni (Tehlikeli Maddeleri İçeren Büyük Kaza Risklerinin Kontrolüne İlişkin Konsey Direktifi) kabul etti. Direktif, meydana gelen büyük endüstriyel kazalardan çıkarılan dersler dikkate alınarak çeşitli aralıklarla iyileştirilmiştir. Direktifin ana hatları aşağıdaki gibidir:
- Direktif’te Detaylı Şekilde Verilen Görevlerin Yerine Getirilmesi İçin Bir Yetkili Otoritenin Belirlenmesi
- Domino Etkileri
- Arazi Kullanım Planlaması
- Risk Değerlendirme Metodolojisi ve Kaza Senaryoları
- Halkın Bilgilendirilmesi
- Büyük Endüstriyel Kaza Sırasında Uygulanacak Dahili ve Harici Acil Durum Planlarının Hazırlanması, Gözden Geçirilmesi, Test Edilmesi ve Revize Edilmesi.
- Büyük Endüstriyel Kazaların Araştırılması, Raporlanması ve Denetimi
- Kimyasalların Sınıflandırılması Paketlenmesi Etiketlenmesi
Direktif hem sanayiciler üzerindeki hem de üye devletlerin yetkili makamları üzerindeki genel ve özel yükümlülükleri içerir. Hükümler, direktifin temel hedefleri ile ilgili olarak iki ana kategoriye ayrılır. Bunlar; büyük kazaların önlenmesini amaçlayan ölçüm kontrolleri ve büyük kazaların sonuçlarını sınırlayan ölçüm kontrolleridir.
SEVESO II Direktifi; insanlar ve çevre üzerindeki olası kazaların tehlikelerini en aza indirmek ve tehlikeli maddeleri içeren kuruluşlardaki büyük endüstriyel kazaları önlemek için en yüksek seviyede etkin ve sürekli korumayı başarmak üzere alınması gereken tedbirleri tanımlamayı amaçlamaktadır.
İlk olarak 24 Haziran 1982 tarihinde yayınlanan 82/501/EEC Direktifi, Avrupa’da devam eden kazalar sonrasında, bu direktifin etkinliğinin artırılması ve kapsamının genişletilmesi amacıyla 1996 yılında 96/82/ ECS SEVESO II Direktifi olarak yayımlanmış, 2003 yılında bir kez daha gözden geçirilerek 2003/105/EC Direktifi olarak revize edilmiştir. Son olarak 24 Temmuz 2012 tarihinde yayınlanan 2012/18/EU SEVESO III Direktifi ise 1 Haziran 2015 tarihi itibariyle AB bünyesinde uygulanmaya başlanacaktır.
Ülkemizde SEVESO II Direktifinin uygulanmasına yönelik ilk çalışma, 18 Ağustos 2010 tarihinde, “Büyük Endüstriyel Kazaların Kontrolu Hakkında Yönetmelik” olmuştur. Daha sonra da, 30 Aralık 2013 tarihinde “Büyük Endüstriyel Kazaların Önlenmesi ve Etkilerinin Azaltılması Hakkında Yönetmelik” adıyla, 288867 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. SEVESO III Direktifi’nin uygulaması ise 11.12.2013 tarih ve 28848 sayılı Maddelerin ve Karışımların Sınıflandırılması, Etiketlenmesi ve Ambalajlanması Hakkında Yönetmelik’le birlikte yapılması öngörülmektedir. Yürürlükteki BEKRA Yönetmeliğe göre kuruluşlar, kullandıkları ve/veya ürettikleri bazı tehlikeli kimyasalların yıl içinde kuruluşları içinde sahip olabilecekleri olası en yüksek depolama miktarına göre Üst seviye, Alt Seviye veya Kapsam Dışı olarak sınıflandırılmaktadır.
