Kaldırma Araçlarında İş Sağlığı ve Güvenliği

Yrd. Doç. Dr. K. Furkan SÖKMEN Uludağ Üniversitesi Makine Mühendisliği Bölümü

Türkiye’de ölümlü kazaların %33’ü inşaat sektöründe gerçekleşiyor. Bu yüzden sektörde yaygın olarak kullanılan taşıma ve kaldırma araçlarının sağlıklı kullanımına önem verilmesi gerekiyor. Bu araçlar doğru kullanılmadığı takdirde tehlikeli kazaların ortaya çıkması mümkün.

Kaldırma ve Taşıma Araçları

Bir insanın, herhangi bir objeyi kendi gücünü sarf ederek kaldırıp,herhangi bir yere taşıyamayacağı durumlarda kullanılan araçlara kaldırma ve taşıma araçları denmektedir. Günümüz sanayisinde yük kaldırmak, yükü indirmek ve yerleştirmek rutinde yapılan bir iştir. Taşıma ve kaldırma faaliyetlerinin taşıyıcı tarafından sağlıklı bir şekilde yapılması, ürünün zarar görmeden yer değiştirmesi önem arz eden bir konu haline gelmiştir. Taşıma ve kaldırma işlemlerinin iş güvenliği açısından en mühim tarafı işlemler esnasında oluşabilecek kazalardır. Bu kazalarda birinci derecede çalışanın korunması gerekirken bunun yanı sıra düşme halinde ürünün ve çevrenin korunması gerekmektedir. Aksi hallerde çalışanın, taşınan mamulün göreceği zararlar ve düşme dökülme sonucu işi aksatacak durumlar söz konusu olabilmektedir. Bu sebeple taşıma ve kaldırma işlemlerinin uygunluğunun işin verimine etkisi ortaya çıkmaktadır.

Kaldırma araçlarında iş sağlığı ve güvenliğinden bahsedebilmek için öncelikle Makine Emniyeti ve İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliğinin ilgili bölümlerinin iyi tetkik edilmesi şarttır.

Makine Emniyeti Yönetmeliğine göre kaldırma işlemi; mallardan ve/ veya kişilerden oluşan birim yüklerin, belli bir anda, seviye değişikliğini gerektiren harekete denir.

Kaldırma aracı ise herhangi bir yükü bulunduğu yerden kaldırıp yer değiştirerek bir başka yere indiren veya istifleyen, gerektiğinde bu yükün yer değiştirme işlemini, yükü kısa mesafelerde taşıyarak gerçekleştiren araç olarak tarif edilmiştir.

Kaldırma işlemi dinamik bir işlem olduğu için tehlike durumları değişkenlik göstermektedir. Kaldırma araçlarında karşılaşılabilecek mekanik riskler şöyle sıralanmıştır.

* Dengesizlikten kaynaklanan riskler

* Kılavuz raylar ve raylı yollardan kaynaklanan riskler:

* Mekanik dayanımdan kaynaklı riskler

* Kasnak, tambur, dişli çark, halat ve zincirlerden kaynaklı riskler:

* Kaldırma aksesuarları ve bunların aksamlarından oluşabilecek riskler

* Kaldırma hareketine kumanda eden tertibatlardan kaynaklı riskler

* Taşıma sırasında yüklerin hareketlerinden kaynaklı riskler

Yukarıda bahsi geçen riskler incelendiğinde kaza risklerini genel başlıklar altında toplamak gerekirse, kaldırma araçlarından kaynaklı riskler 4 ana başlıkta toplanabilir.

1. İmalattan kaynaklı

2. Montaj kaynaklı

3. Bakım kaynaklı

4. Kullanıcı kaynaklı