Tersanelerimizde İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği
Gemi inşa sanayimiz 2002 yılından itibaren gelişmeler göstermiştir. 2002 yılına kadar 37 adet tersanemiz mevcut iken bugün 108 adet tersanemiz mevcuttur. Bunların 66 adeti 50 metrenin üstünde deniz cephesine sahip büyük tersanelerdir.
Sektörümüz, global kriz öncesinde sipariş bazında 5. sıraya, tonaj bazında ise 8. sıraya kadar yükselme başarısını göstermişti. Bu dönemde 35.000 doğrudan çalışana istihdam sağlarken, yan sanayi ile birlikte bu sayı 100.000 kişiyi geçmekteydi. Ülkemizin sipariş bazında 23.’lükten buraya gelmesi çok büyük bir olaydır. 2002 yılı öncesinde kamu tersaneleri, özelleştirme sebebiyle gemi inşasından çekilmiş, sadece özel sektör ve askeri tersaneler kalmıştır. Bugün özel sektör tersaneleri Marmara Bölgesi’nde ve Karadeniz Ereğli Bölgesi’nde yoğunlaşmıştır. Yat imalatçıları ise Ege, Akdeniz ve Karadeniz Bartın bölgesinde faaliyetlerini sürdürmektedir.
Özel sektör tersanelerinde yürütülen işlerin %98’i alt yükleniciler (taşeronlar) tarafından yapılmaktadır. Alt yükleniciler için çalışan işçiler belirli süreler içinde, çeşitli iş dallarında istihdam edilmektedir. Bu işçilerin iş güvenliği açısından koruyucu malzemeleri, günlük iaşeleri, sigortaları çalıştığı alt yüklenici (taşeron) tarafından karşılanmaktadır.
Gemi inşa sanayi emek yoğunlukta bir ağır sanayidir. Bu nedenle iş emniyeti öncelikli bir konudur. Çalışanların kazalara maruz kalmamaları için iş güvenliği kurslarından geçirilmeleri sağlanmaktadır. Bunun yanında her tersanede iş güvenliği birimi de mevcuttur. Bunların denetimi ise, Denizcilik Müsteşarlığı Gemi İnşa ve Tersaneler Genel Müdürlüğümüzün yanı sıra Çalışma Bakanlığı iş müfettişleri tarafından da denetlenmekte ve gerekli yaptırımların uygulanması sağlanmaktadır. Buradaki çok önemli olan husus çalışanların almış oldukları iş güvenliği eğitimini çalıştıkları yerde hayata geçirebilmeleridir. Bunlardan en önemlisi çalışma ortamını iyi bilmek, koruyucu malzemeleri kullanmak, ayrıca bana bir şey olmaz mantığından kurtulmaktır. Yapılan işler göz önünde tutulduğunda sektörde sıfır kaza düşünülemez. Ancak minimuma düşürme gayreti hedef olmalı ve bunun gereklerinin yerine getirilmesi prensip edinilmelidir.
Tersanelerde Ölümlü Kaza Nedenleri
Bugüne kadar ölümlü kazaların olmasının nedenlerine gelince; bu iş yerlerinde çalışanların gemi yapımıyla ilgili meslek lisesi mezunu olmamaları, işlerin yoğunluğu nedeniyle taşeronların toplama adam çalıştırmaları, dikkatsizlik ve insan hataları şeklinde sıralayabiliriz. Bu kazaların önlenmesine yönelik olarak acilen gemi yapım meslek liselerinin açılması en önemli çözüm olarak gözükmektedir. Bu doğrultuda çalışmalar gerçekleştirildi. 17 adetten 29 adete yükselen okul bazındaki bölümlerden bir tanesi de Tuzla İçmeler Bölgesi’ndeki Meslek Lisesi olup bu bölgedeki ikinci okuldur.
Yalova Bölgesi’nde bir adet Gemi Yapım Meslek Lisesi inşaatı devam ediyor. Türkiye’nin birçok ilinde ise Endüstri Meslek Lisesi bünyesinde gemi inşa bölümü mevcuttur. Bunun yanı sıra Denizcilik Müsteşarlığı Milli Eğitim Bakanlığı Erkek Teknik Öğretim Genel Müdürlüğü ile bir protokol yaparak gemi inşasına yönelik ara eleman yetiştirme kurslarını sivil toplum kuruluşu, klas kuruluşu vs. ile eğitim yapmayı sürdürmektedir. Bunun yanı sıra işçi sağlığı ve iş güvenliği kursları gerçekleştirilerek kazaların önlenmesine yönelik eğitimler sürdürülmektedir. Tersanelerde ölümcül kazalara baktığımızda 2000-2009 yılları arasında 80, 13 Nisan 2010 itibari ile 3 kişi hayatını kaybetmiş ve ne yazık ki can kaybı sayımız toplam 83 adet olmuş tur. Bu kazaların %34’ü düşme, %18’i elektrik çarpması, %18’i patlama, %19’u sıkışma, %13’ü ise diğer sebeplerden kaynaklanmaktadır.
Ölümlü iş kazalarının nedenleri göz önünde tutulduğunda yukarıda bahsettiğimiz “kaza tedbirleri” konusundaki eğitimlerin önemi ve gerekliliği bir kez daha anlaşılmaktadır. Bu doğrultuda sürekli olarak işçilere gerekli eğitimler verilmektedir.
Yaşanan kazalar sonucu, işçilerin durumunun iyileştirilmesi doğrultusunda, Dolmabahçe Sarayı’nda işverenlerle toplantılar yapılmış ve bir dizi tedbirler alınmıştır. Ayrıca TBMM Araştırma Komisyonu tersanelerde incelemeler yaparak mevcut durum, iyileştirmeler ve tedbirler konusunda rapor hazırlamıştır. Bunun yanı sıra Cumhurbaşkanlığı Devlet Denetleme Kurumu da bu konuda çalışmalar yapmıştır. Mevcut durumun iyileştirilmesi konusunda Denizcilik Müsteşarlığı Gemi İnşa ve Tersaneler Genel Müdürlüğü koordinesinde çalışmaların yapılması ve sonuçlarının rapor edilmesi istenmiştir. Bununla birlikte Denizcilik Müsteşarlığı Gemi İnşa ve Tersaneler Genel Müdürlüğü meydana gelen kazalara teknik incelemeler yapmakta, sonuçları ve alınacak tedbirlerle ilgili tavsiyelerde bulunmakta, raporlar hem ilgili tersaneye ve hem de Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na gönderilmektedir.
İşçilerin çalışma koşullarının iyileştirilmesinde başta tersaneler, onları çalıştıran alt yükleniciler ve denetimlere-ilgili kuruluşlara- büyük yük, görev düşmektedir. Çalışanların da iş kurallarına uyması ve koruyucu malzemelerini kullanmaları hususunda azami dikkat göstermeleri şarttır.
