İş Sağlığı Güvenliği ve Sorumluluklar

Sosyal yönden temel hak, ekonomik yönden kaçınılmaz gereklilik olarak belirtilen insan gücünün korunması insan ve toplum mutluluğunun temel koşuludur.

İnsan gücünün korunması için, işin yapılması sırasında çeşitli nedenlerden kaynaklanan sağlığa ve güvenliğe zarar verebilecek koşullardan korunmak amacı ile yapılan sistemli ve bilimsel çalışmalar, iş sağlığı ve güvenliği olarak tanımlanmaktadır. İş Sağlığı ve Güvenliğinin amacı;

1. Sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamı sağlamak,
2. Çalışanları çalışma ortamından kaynaklanan sağlık ve güvenlik risklerine karşı korumak,
3. Çalışanların sağlık, güvenlik ve refahını sağlamak ve geliştirmektir.
4. Üretimin devamlılığını sağlamak
5. Verimliliği artırmak

olarak sıralanabilir. Bu çalışmaların öncelikli hedefi iş kazalarından ve meslek hastalıklarından çalışanları korumaktır.

Uluslararası Çalışma Örgütü istatistiklerine göre; her yıl dünyada 120 milyon iş kazası oluşmaktadır. Bunların 210.000’i ölümcüldür. Her gün 500‘den çok kadın veya erkek iş kazalarında öldükleri için eve dönememektedir.

Ülkemizde de iş kazaları ve meslek hastalıkları son derecede önemli bir toplumsal sorundur. Sosyal Sigortalar Kurumu istatistiklerine göre 2007 yılında meydana gelen yaklaşık 80602 iş kazası ve 1208 meslek hastalığı sonucunda 1044 işçimiz hayatını kaybetmiş 1956 işçimiz ise sürekli iş göremez durumuna gelmiştir. Ortalama olarak her 100 çalışandan 1 kişi kaza geçirmektedir.

İş kazaları ve meslek hastalıklarının ekonomik boyutu da göz ardı edilemeyecek durumdadır.Uluslararası Çalışma Teşkilatı yayınlarında, endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek hastalıklarının toplam maliyetinin bu ülkelerin gayri safi milli hasılalarının %1’i ile %3’ü arasında olduğu belirtilmektedir.

İş kazası ve meslek hastalıklarının en aza indirilebilmesi için tehlikeli durum ve davranışlar en aza indirilmelidir.,

Tehlikeli durumların önlenmesi için;

– Sağlık ve güvenlik tedbirlerinin alınması

– Alınan tedbirlerin sürekli kontrol edilmesi

Tehlikeli davranışın önlenmesi için;

• Eğitim çalışması (sürekli ve uygun nitelikte)
• İşyerinde denetim- kontrol sistemi kurulması
• İkaz, teşvik, ödül ve ceza uygulamaları

Gerekli görülmektedir.

Devlet, İşçi ve İşverenin Sorumlulukları:

Genel anlamda iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin olarak;

• Devlet mevzuat yapma, teşkilatlanma ve denetim,
• İşveren önlem alma ve eğitim,
• İşçi ise alınan önlemlere uyma

ile yükümlü kılınmıştır.

Devlet yükümlükleri:

Devlet, iş sağlığı ve güvenliği konusunda anayasadan kaynaklanan görev ve sorumluluğunu mevzuat yapma, teşkilatlanma, denetim ve yaptırım uygulama yolu ile yerine getirmek durumundadır. İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda gerek mevzuatın oluşturulmasında gerekse mevzuat uygulamalarının izlenmesi ve denetlenmesinde çok sayıda Bakanlık ile çeşitli Kamu Kurum ve Kuruluşlarının görevi bulunmaktadır. Ancak, İş sağlığı ve güvenliği konusunda, mevzuat oluşturma ve denetim başta olmak üzere, ağırlıklı görev Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca yürütülmektedir.İşverenin kamu hukukuna dayanan iş sağlığı ve güvenliği önlemlerini alma borcunu düzenleyen kurallar çok sayıda kanun, tüzük, yönetmelik ve tebliğlerde hükme bağlanmıştır.

Anılan mevzuat arasında 4857 sayılı İş Kanunu ve bu Kanunun İş Sağlığı ve Güvenliği başlıklı beşinci bölümünde yer alan 77-89 maddelerinde hükme bağlanan hususlar özel önem taşımaktadır. Bu maddelerin başlıkları aşağıda belirtilmiştir.

Madde 77 İşverenlerin ve işçilerin yükümlülükleri

Madde 78 İş sağlığı ve güvenliği yönetmelikleri

Madde 79 İşin durdurulması veya işyerinin kapatılması

Madde 80 İş sağlığı ve güvenliği kurulu

Madde 81 İş sağlığı ve güvenliği hizmetleri

Madde 83 İşçilerin hakları

Madde 84 İçki veya uyuşturucu madde kullanma yasağı

Madde 85 Ağır ve tehlikeli işler

Madde 86 Ağır ve tehlikeli işlerde rapor

Madde 87 On sekiz yaşından küçük işçiler için rapor

Madde 88 Gebe veya çocuk emziren kadınlar için yönetmelik

Madde 89 Çeşitli yönetmelikler

İşverenlerin yükümlülükleri

İş Kanunu 77. Md.ye göre; İşverenler işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için gerekli her türlü önlemi almak, araç ve gereçleri noksansız bulundurmak, işçiler de iş sağlığı ve güvenliği konusunda alınan her türlü önleme uymakla yükümlüdürler.

İşverenler işyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği önlemlerine uyulup uyulmadığını denetlemek, işçileri karşı karşıya bulundukları mesleki riskler, alınması gerekli tedbirler, yasal hak ve sorumlulukları konusunda bilgilendirmek ve gerekli iş sağlığı ve güvenliği eğitimini vermek zorundadırlar.

İşçilerin yükümlükleri görev ve sorumlulukları

İşçiler İş Kanunun 77. maddesine göre iş sağlığı ve güvenliği konusunda alınan her türlü önleme uymakla yükümlüdürler. İş sağlığı güvenliğine ilişkin olarak işçinin görevi ve sorumluluğu; Alınan tedbirlere, iş sağlığı ve güvenliği usullerine ve talimatlarına uymaktır.

İşçiler, davranış ve kusurlarından dolayı, kendilerinin ve diğer kişilerin sağlık ve güvenliğinin olumsuz etkilenmemesi için azami dikkati gösterirler ve görevlerini, işveren tarafından kendilerine verilen eğitim ve talimatlar doğrultusunda yaparlar.

İşçiler, işveren tarafından kendilerine verilen eğitim ve talimatlar doğrultusunda, özellikle;

1. Makine, cihaz, araç, gereç, tehlikeli madde, taşıma ekipmanı ve diğer üretim araçlarını doğru şekilde kullanmak,
2. Kendilerine sağlanan kişisel koruyucu donanımı doğru kullanmak ve kullanımdan sonra muhafaza edildiği yere geri koymak,
3. İşyerindeki makina, cihaz, araç, gereç, tesis ve binalardaki güvenlik donanımlarını kurallara uygun olarak kullanmak ve bunları keyfi olarak çıkarmamak ve değiştirmemek
4. İşyerinde sağlık ve güvenlik için ciddi ve ani bir tehlike olduğu kanaatine vardıkları herhangi bir durumla karşılaştıklarında veya koruma tedbirlerinde bir aksaklık ve eksiklik gördüklerinde, işverene veya sağlık ve güvenlik işçi temsilcisine derhal haber vermek,
5. İşyerinde, sağlık ve güvenliğin korunması için teftişe yetkili makam tarafından belirlenen zorunlulukların yerine getirilmesinde, işverenle veya sağlık ve güvenlik işçi temsilcisi ile işbirliği yapmak,
6. İşveren tarafından güvenli çalışma ortam ve koşullarının sağlanması ve kendi yaptıkları işlerde sağlık ve güvenlik yönünden risklerin önlenmesinde, işveren veya sağlık ve güvenlik işçi temsilcisi ile mevzuat uygulamaları doğrultusunda işbirliği yapmak,

ile yükümlüdürler.