Doğalgaz Güvenliği

Ruhi ÖKTEM A Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı Eğitmeni

Doğalgaz hakkında halk arasında öğrenilen yanlış bilgiler birçok cana mal oluyor. Her insanın doğalgazın ne olduğu ve doğalgazdan zehirlenmeden nasıl korunabileceğini bilmesi hayati bir önem arz ediyor.

Doğalgazın Genel Özellikleri

Doğalgaz; metan, etan, propan gibi hafif molekül ağırlıklı hidrokarbonların karışımından meydana gelir. Karışımların yüzdeleri doğalgazın kaynağına göre değişen, renksiz, kokusuz ve havadan hafif yanıcı bir gaz karışımıdır. Kapalı hacimlerde % 515 oranında hava ile karışım oluşturduğunda küçük bir kıvılcımla patlayabilen bir yakıttır.

Havadan hafif olması nedeniyle, diğer yanıcı gazlara göre önlem almak daha kolaydır ve doğalgaz kullanılan hacimlerin havalandırması tehlikeyi büyük ölçüde ortadan kaldırır. Gelişmiş ülke standartlarında, LPG havadan ağır olduğu için bodrum katlarda kullanımı yasaklanmıştır, fakat yeterli önlem alınması durumunda bodrum katlarda doğalgaz kullanımına müsaade edilebilmektedir.

Yanlış Bilinenler

“Doğalgaz Sıkıştı Patladı” Yanlışı…

Genel bir önyargı olan ‘Doğalgaz Sıkışmasından Patlama’ bakın basında nasıl paylaşıldı. İzmit Alikahya’da gerçekleşen kazada Kocaeli Valisi G.S. “Gaz sıkıştığı için patladı” dedi. Gerçekleşen bir başka kazada ise; Diyarbakır’da hala yapımı devam eden Silvan Barajı’na ait su aktarım tünelinde Diyarbakır Valisi H.A.’nın açıklamasında, ilk bilgilere göre patlamanın gaz sıkışmasından kaynaklandığını belirterek, “Tünelde 30 işçi çalışırken patlama meydana geliyor. Patlamada 5 işçi hafif yaralandı. Diğer işçiler yara almadan kurtuldu” dedi.

Doğalgaz sıkıştığı için mi patlar?

Doğalgaz sıkıştığı için patlamaz. Enteresan bir şekilde bu konu basınımızda yer alıyor. Haberler böyle verildiği için yetkililer de bu konu hakkında aynı yanlış açıklamalarda bulunuyor. Şöyle ki; gaz açık havada yani atmosfer basıncında kapalı hacimlere dolar ama sıkışmaz.

Sıkışma patlamaları basınç nedeniyle oluşur ve basınçlandırılmış gaz tüplerinin, düdüklü tencerenin patlaması buna örnektir. İşte burada basınımız “gaz sıkıştı ve patladı” diyerek düdüklü tencere patlaması ile doğalgazı aynı kategoriye sokuyor. Yeni duyanlar da bunu böyle anlıyor.

Bu durumda konuyla ilk defa muhatap olanlar şöyle düşünmez mi? “Doğalgaz kokusu aldım ama nasıl olsa doğalgaz sıkışmadı dolayısıyla patlamaz telaşa gerek yok.”

Hâlbuki koku alınır alınmaz patlayabileceği düşünülmeli ve ortam emniyetli bir şekilde terk edilmelidir. Gazın oranı %1 olduğu ( %20 LEL Yani alt patlama limiti olduğunda) bina terk edilirdi. Şimdi bazı kaynaklarda bu oranı %10 LEL yani %0,5 gaz oranında terk edin denmektedir. Bunun nedeni “siz terk edene kadar birikebilir, kendinizi riske atmayın” demektir.

Basın örneğinden yola çıkarsak “Doğalgaz birikti” diyebilir, “Hava ile karışım yaptı ve patladı” diyebilir, ama sıkıştı dememelidir!

“Doğalgaz % 15 Üzerinde Patlamaz Dolayısıyla Çok Yoğun Gaz Kokusu Varsa Korkma” Yanlışı

Doğalgaz hava içinde ki miktarı %5 olunca en küçük kıvılcımla, buna cep telefonu, elektrikli cihazların düğmelerinin açılıp kapanması dâhildir ve hemen patlar.

Konsantrasyon %15 üzerine çıktığında patlamaz diye ifade edilen konu, ancak deneysel olarak kapalı bir kabın içinde hava ile iyice karışmış doğalgaz için doğrudur.

Evlerde, tünellerde, ocaklarda vb. yerlerde asla bir güven hissine yol açmamalıdır. Kimse burada “gaz %15 üstünde nasıl olsa patlamaz” dememelidir. Çünkü gazın % 15’ in altına, %5 ile %15 arasına inmesi için bir kapının veya bir pencerenin açılması ve içeri bir şekilde kapı pencere altından üstünden hava girmesi ya da bir rüzgar esmesi yeterlidir. Karışım % 15 in altına indiğinde kıvılcım kaynağı varsa yine patlar. Hem de % 9’da en şiddetli şekilde patlar.