Sağlık Çalışanlarının Kazalardan Korunma Stratejileri

Prof. Dr. Mustafa N. İLHAN Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi İş ve Meslek Hastalıkları Bilim Dalı Başkanı Sağlık Bilimleri Enstitüsü İş Sağlığı ve Güvenliği Anabilim Dalı Başkanı

20. yüzyılla beraber sağlık sektöründe röntgen ışınları ve kimyasal maddelerin daha sık kullanılmasına bağlı olarak çalışan sağlığını etkileyen risklerde artış olduğu kaçınılmaz bir gerçek. Özellikle son zamanlarda yeniden görülen veya var olan SARS, KKKA, Ebola gibi bulaşıcı hastalıklar çalışanların sağlığını ciddi anlamda tehdit ediyor.

İş Sağlığı ve Korunma Stratejileri

Günümüzde Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) ve Uluslararası Çalışma Örgütü (UÇÖ) gibi kuruluşların sağlığı korumak ve geliştirmek temel politikaları arasında yer alıyor. Ülkemizde de son dönemlerde sağlığın korunması ve geliştirilmesi politikalarıyla beraber buna yönelik stratejiler daha çok ön planda tutuluyor. Kuşkusuz sağlıklı bireyleri korumak, hastalıkları tedavi etmek ve rehabilitasyonu sağlamaktan çok daha insancıl, kolay, ucuz ve sürdürülebilir bir yaklaşım olarak görülüyor.

Sağlığı etkileyen etmenler arasında, iş ortamı kaynaklı olanlara her geçen gün bir yenisi daha ekleniyor. Çalışma yaşamından kaynaklanan sağlık sorunlarını önlemek daha kolay olmakla beraber mesleki maruziyetin engellenmesi yasal,yönetsel, eğitsel, bireysel çok bileşenli çabalar gerektiriyor. 1951’de DSÖ ve UÇÖ ortak komitesinin yaptığı tanıma göre, İş Sağlığı; bütün mesleklerde çalışanların, bedensel, ruhsal, sosyal iyilik hallerinin korunması, geliştirilmesi, en üst düzeyde sürdürülmesi ve işin insana, çalışanın kendi işine uyumunun sağlanması olarak tanımlanmıştır. İş Sağlığının amacı çalışanların sağlığını koruma (sağlıklı durumu sürdürme, geliştirme), sağlığı bozulanları tedavi etme ve rehabilitasyonunu sağlamaktır.

Çalışanların sağlığının korunması; ancak çalışma ortamı gözetimi ve sağlık gözetimi ile mümkün olabilir. Kuşkusuz ilk olarak ele alınacak konu çalışma ortamının güvenli bir ortama dönüştürülmesi. İşyerinde sağlığın korunması ve geliştirilmesi için temel yaklaşımlar arasında; işe giriş muayenesi, periyodik muayene, iş ya da yer değişimi konularında eğitimler bulunuyor. İşyeri sağlığı temel olarak; ortam etkenleri (fiziksel, kimyasal, biyolojik, ergonomik, psikososyal) ve bireysel etkenler ile (yaş, cinsiyet, sağlık durumu, beslenme, kişisel özellikler, genetik yapı) belirleniyor.

İşle İlişkili Sağlık Sorunları

Ortam etkenleri ve bireysel etkenlerden kaynaklanan risklerin kontrol edilemediği durumlarda ise İşle İlişkili Sağlık Sorunları ortaya çıkıyor. Bu sorunlar; Meslek Hastalıkları, İş Kazaları, İşle İlgili Hastalıklar olmak üzere üç grupta sınıflandırılabilir. İşle İlişkili Sağlık Sorunları yalnızca bireysel yani çalışana ait sorunlar olarak kabul edilmiyor, toplum sağlığı sorunlarını da bünyesinde barındırıyor. Ekonomik ve hukuki boyutu ile sağlık sigortacılığının yükünü arttırırken çalışma yaşamını ve kişiyi olumsuz etkileyerek sosyal sorunlara neden oluyor.

İşle İlişkili Sağlık Sorunlarının sık görülmesi, sık öldürmesi, sık sakat bırakması, sık iş gücü kaybı yarataması ve daha da önemlisi önlenebilir olması en önemli sağlık sorunları arasında görülmesine neden oluyor. Dünyada her yıl 270 milyon çalışan iş kazası, 160 milyon çalışan meslek hastalıklarına maruz kalmakta; meslek hastalıkları ve iş kazaları nedeniyle her yıl 2 milyon 200 bin çalışan hayatını kaybetmektedir. Yaklaşık bir hesapla her altı saniyede bir çalışan ölmektedir.

Türkiye’de SGK kayıtlarına göre geçtiğimiz 2013 yılında 191,389 iş kazası, 371 Meslek Hastalığı meydana gelmiştir. Sayılar yıllara göre son dönemde bu veriler çok değişmemekle beraber ülkemizde iş kazaları fazla görülürken, meslek hastalıkları açısından çok az tanı almaktadır. Ancak bu sayıların SGK tarafından işlemi tamamlanmış olgular olduğu da göz önünde tutulmalıdır.

Sağlık Çalışanlarının İş Sağlığı ve Güvenliği

Çalışma koşulları itibarı ile pek çok riskle karşılaşan sağlık çalışanları, ülkemizdeki mevzuat itibarı ile de çoğunlukla “tehlikeli” ve “çok tehlikeli” işlerde çalışıyor. Çok farklı nitelikte olan sağlık çalışanları; hekim, hemşire, teknisyen, sekreter, temizlik görevlisi gibi çok farklı mesleklerde doğal ya da yapay gruplarda görev yaparak farklı istihdam biçimlerinde hizmet veriyorlar.